"Marsjanin" - Andy Weir

Niedaleka przyszłość. Na Marsie przebywa grupa naukowców, w której skład wchodzi między innymi Mark Watney, botanik mający za zadanie zbadać planetę pod kątem możliwości założenia uprawy roślin. Szóstego dnia misji potężna burza piaskowa zmusza badaczy do ewakuacji i powrotu na Ziemię. Podczas nagłej ucieczki Watney zostaje ranny, a reszta załogi opuszcza Czerwoną Planetę przekonana, że ich towarzysz nie żyje. Mylą się. Watney budzi się po kilku godzinach - sam na całym Marsie, z zapasem wody i żywności na kilka miesięcy i brakiem łączności z Ziemią. Nie ma jednak najmniejszego zamiaru się poddać. Mając do dyspozycji ogromny intelekt, schronienie zaprojektowane na przetrwanie kilku tygodni i sporą kolekcję disco z lat 70-tych, zabiera się za realizację planu pt. "Mark Watney nie umiera na Marsie"...

Na początek chcę powiedzieć, że lektura "Marsjanina" była dla mnie re-readingiem. Czytałam tę książkę krótko po premierze (mój narzeczony, a wówczas dopiero chłopak, podarował mi ją w prezencie na urodziny, jest więc dla mnie tym cenniejsza), potem kilka razy oglądałam ekranizację (bardzo dobrą z resztą), a w październiku (tak, tak bardzo opieprzam się z pisaniem recenzji) zatęskniłam za Markiem Watneyem tak bardzo, że postanowiłam do niej wrócić. I cóż mogę rzec? Podobała mi się tak samo jak za pierwszym razem. Czyli BARDZO.

- Jak to jest? - zastanawiał się. - Utknął tam, myśli, że jest całkiem sam i że go opuściliśmy. Jaki to ma wpływ na ludzką psychikę?

Odwrócił się w stronę Venkata.

- Zastanawiam się co teraz myśli.

WPIS W DZIENNIKU: SOL 61

Jak Aquaman może kontrolować wieloryby? To ssaki! Bez sensu.

Nie wiem od czego zacząć, bo każdy element tej książki zasługuje na to, by wymienić go już na samym początku. Może więc zacznę od spraw "organizacyjnych". "Marsjanin" to oczywiście powieść science-fiction z narratorem pierwszoosobowym (Markiem prowadzącym videodziennik) przeplatanym niekiedy narracją trzecioosobową podczas przebitek na to, co dzieje się w NASA lub na statku, którym reszta załogi wraca na Ziemię. Taka konstrukcja nie tylko ubarwia nam opowieść, ale także pokazuje sytuację z kilku punktów widzenia i pozwala nam ogarnąć ją jako całość. Dzięki temu dostajemy nie tylko opowieść o ludzkiej woli przetrwania, ale także o tym, ile jako gatunek jesteśmy w stanie zrobić, by uratować jednego z nas i jak ciężko przychodzi decyzja zaryzykowania poświęcenia czegoś, by ocalić coś innego.

Pomyślałem sobie, że laptop będzie działał na zewnątrz. To tylko elektronika, nie? (...) Ekran poczerniał zanim opuściłem śluzę. Wygląda na to, że L w LCD nie znalazło się przypadkiem. (...) Może napiszę opinię klienta. "Zabrałem go na powierzchnię Marsa i przestał działać. 0/10."

Pierwszym, co zwraca tutaj uwagę, jest humor. Niesamowity humor autora, który zamiast smęcącego, użalającego się nad sobą, kosmicznego Robinsona Cruzoe, dał nam postać, która zdobywa naszą sympatię już po trzech pierwszych zdaniach i bawi do łez przez całą książkę. I mówię to bez cienia przesady - czytając tę opowieść i za pierwszym i za drugim razem co rusz wybuchałam głośnym śmiechem, a raz czy dwa z tej wesołości nawet pociekły mi po policzkach łzy. To jest po prostu coś wspaniałego.

[12.04] JPL: (...) Proszę uważaj na swój język. Wszystko co napiszesz, nadajemy na żywo na cały świat.

[12.15] WATNEY: Patrzcie! Cycki! ==>> (. Y .)

Kolejną rzeczą, o której chcę wspomnieć, to doskonałe przygotowanie merytoryczne autora. Nie tylko pomyślał o każdym szczególe życia na Marsie, ale zadbał też o to, by w tym science-fiction było o wiele więcej science niż fiction. Dogłębnie zbadał dostępną technologię i wszystko, co umieścił w swojej powieści jest w 100% możliwe do zrealizowania już teraz, na samym początku XXI wieku i nie kłóci się z prawami fizyki. Wszystko, co Mark robi na Marsie by przeżyć, jest możliwe, poparte dostępną nam nauką i techniką. Czytałam kilka wypowiedzi poważnych autorytetów naukowych, które to potwierdzają. Owszem, to sprawia, że dostajemy parę opisów technicznych szczegółów, ale po pierwsze nie są one długie, a po drugie są opowiedziane z typowym dla Marka sarkastycznym humorem, co sprawia, że ich lektura jest czystą przyjemnością.

Ja: To oczywiste, że coś się zapchało. Może po prostu rozbiorę go i sprawdzę rurki w środku?

NASA: (po pięciu godzinach zastanawiania się) Nie, spieprzysz to i umrzesz.

Więc go rozebrałem. (...) Powiedziałem NASA co zrobiłem. Nasza (sparafrazowana) konwersacja wyglądała tak:

Ja: Rozebrałem odzyskiwacz, znalazłem problem i go rozwiązałem.

NASA: Kutas.

Mogłoby się wydawać, że co tutaj może się dziać - samotny człowiek siedzi sobie na planecie, na której nie może nawet wyjść na spacer, a do tego - o zgrozo - nie ma nawet internetu. Nic bardziej mylnego. Ta książka napakowana jest akcją, Mark co chwilę świętuje drobny sukces lub napotyka niepodziewaną trudność, a w tym czasie na Ziemi trwa gorączkowa bieganina przy szukaniu sposobu na ściągnięcie go do domu.
...
No i zgubiłam wątek bo zaczęłam rozmyślać jak bardzo chciałabym znowu przeczytać tę książkę. Czy to nie jest najlepsza rekomendacja?

[08.31] JPL: (...) Przy okazji, sondę, którą posyłamy, nazwaliśmy Iris. Od greckiej bogini, która podróżowała po niebiosach z prędkością wiatru. Była także boginią tęczy.

[08.47] WATNEY: Gejowa sonda zmierza, by mnie ocalić. Zrozumiałem.

Na zakończenie mały powrót do spraw technicznych. "Marsjanin" to debiut Pana Wiera, ale debiut bardzo dobry. Myślę tutaj o warsztacie pisarskim autora i o jego umiejętności sprawnego operowania słowem. Opowieść jest dobrze poprowadzona, wszystkie trudniejsze zagadnienia wytłumaczone tak, że pięciolatek by zrozumiał, wszystko zdaje się na swoim miejscu. Sporo czasu jest też poświęcone bohaterom innym niż Mark, co przy takiej konstrukcji powieści zaskakuje na plus. Naprawdę nieczęsto zdarza się, że debiutancka powieść ma tak wysoki poziom.

Tak, oczywiście, taśma klejąca działa w niemalże próżni. Taśma klejąca działa wszędzie. Taśma klejąca jest magiczna i powinna być czczona.

Podsumowując ten monolog pełen zachwytów, to naprawdę świetna książka. Myślę, że bez problemu odnajdą się w niej nie tylko osoby gustujące w science-fiction, ale także fani innych gatunków. Moja kochana mama, która jest wielką miłośniczką komedii romantycznych, z przyjemnością oglądnęła ekranizację tej książki i oceniła ją pozytywnie, a to sporo o "Marsjaninie" mówi. Inteligentna, zabawna, pełna nieprzewidywalnych zwrotów akcji - czy od powieści można wymagać czegoś więcej? Gorąco polecam!

Moja ocena: 10/10